ĐẠO VỐN KHÔNG LỜI (3)

ĐẠO VỐN KHÔNG LỜI (3)

Osho

Sự kỳ diệu là hương vị của tịch tĩnh. Cái tâm của ngưòi thời nay đã mất hết khả năng ngạc nhiên. Do kiến thức, nó đã mất hết mọi khả năng để nhìn vào những điều bí ẩn, những phép lạ, vì nó nghĩ là nó biết hết mọi chuyện. Cái khoảnh khắc mà bạn nghĩ rằng mình biết, nỗi ngạc nhiên không còn dấy lên. Cái khoảnh khắc mà bạn mất dần kiến thức, sự kỳ diệu trở lại, bắt đầu thâm nhập bạn. Hãy lắng nghe. Nếu bạn nghĩ rằng bạn hiểu biết cái cây này, bạn sẽ không còn thấy được cái kỳ diệu của nó.

Ðó là lý do mà bạn không hề cảm thấy sững sờ trước vợ bạn, trước vẻ đẹp của nàng. Bạn cứ tưởng là bạn biết nàng. Nếu nàng là vợ của kẻ khác thì may ra còn thu hút, hấp dẫn bạn. Nhưng đây là vợ bạn, và bạn nghĩ là bạn biết nàng, biết quá rõ là khác. Thật ra không phải như vậy - bởi vì mỗi con người là một điều bí ẩn hoàn toàn không cách gì hiểu được. Bạn không thể hiểu được người đàn bà này chỉ vì bạn là chồng của người đó, bạn cũng không thể biết được người đàn ông kia vì bạn là vợ của anh ta.

Bạn có thể sống chung với nhau hằng ba chục năm trời nhưng vẫn không hề hiểu về nhau. Các bạn vẫn chỉ là những người khách lạ. Bởi vì tất cả chúng ta đều là những bí ẩn, không cách gì có thể làm quen được, mỗi khoảnh khắc đều không thể tiên đoán được.

Thỉnh thoảng bạn thể nghiệm được chuyện đó. Bạn sống với một người đàn bà hơn mười năm, bỗng dưng một hôm bạn thấy nàng nổi cơn thịnh nộ, và bạn không bao giờ ngờ rằng nàng có thể giận dữ đến như thế. Trong mười năm bạn đã nhìn kỹ nàng và nàng thì luôn luôn dịu dàng, đáng yêu, nhân ái biết bao, thế mà bỗng dưng hôm nay nàng lại nổi giận lên như thế, giận đến độ muốn giết luôn cả bạn. Khó mà lường trước được. Thế mà bạn cứ tưởng là mọi sự đã ổn định, đã bắt đầu cho là một chuyện đương nhiên, và nghĩ rằng bạn rất hiểu nàng. Không có ai hiểu ai cả. Nàng không hề hiểu bạn và bạn cũng không hề hiểu nàng.

Vâng, có thể là bạn đã sanh ra một đứa con. Nó đã nằm trong bào thai hơn chín tháng, nhưng bạn không biết gì về nó. Khi đứa trẻ ra đời, như những đứa trẻ khác, bạn cũng khó mà tiên liệu nó như thế nào. Chúng ta chỉ là những kẻ lạ mặt.

Cả toàn thể hiện hữu này cũng thế. Những cành cây chung quanh đây... Bạn trông thấy nó hàng ngày nhưng trong từng giây, từng phút qua đi thật ra bạn đã không trông thấy gì cả bởi vì bây giờ bạn nghĩ rằng bạn đã biết nó -trọng điểm là gì ? Hãy làm ơn lắng nghe tôi đi. Hãy nhìn chúng trở lại một lần nữa và rồi bạn sẽ ngạc nhiên. Không có cái gì gọi là đã biết. Kiến thức chẳng mang lại gì cả. Kiến thức chỉ là sự dốt nát hoàn toàn. Cuộc sống vẫn là những bí ẩn. Vâng, ta có thể vẫn vui sống, nhảy múa, hát ca, chúc tụng cuộc đời -ta có thể làm như vậy. Nhưng hiểu được nó, không bao giờ.

Tất cả những bậc đạo sư lớn của thế giới này đều cho rằng không có cái gọi là kiến thức. Nó không hề hiện hữu trong bản chất của vạn pháp. Và tất cả những điều mà bạn nghĩ rằng mình biết thật ra chỉ là chuyện bình thường -những điều giả huyễn của bạn. Và rồi chính cái điều giả huyễn này đã trở thành gánh nặng không còn cho bạn những ngạc nhiên khám phá trước cuộc đời. Một đứa trẻ ngạc nhiên thích thú là vì nó chưa hề biết gì. Một khi nó bắt đầu làm quen -học địa lý, học sử ký và tất cả những điều nhảm nhí khác- thế là nó nghĩ rằng mình là người hiểu biết. Từ đó, những đóa hoa không còn thơm mùi hương nguyên thủy nữa, những cánh bướm không còn hấp dẫn y như trước đây. Và rồi nó không còn chạy nhảy nhặt vỏ sò trên bải biển. Người ta nói rằng nó đã trưởng thành.

Thực ra nó đã ngừng lớn khôn. Thực ra nó đã chết. Cái ngày mà bạn nghĩ rằng mình hiểu biết, cũng là ngày mà bạn khai tử chính mình -bởi lẽ từ đây bạn sẽ không còn ngạc nhiên, vui sống, thích thú trước cuộc đời. Bạn đang sống trong nỗi chết. Và như vậy, bây giờ bạn có thể chui vào huyệt mộ được rồi, đâu có gì mất mát hay nuối tiếc. Bởi vì bạn sống mà không còn chút ngạc nhiên trước cuộc đời thì sống để làm gì ? Tự tử đi là hơn. Quả thật đúng như vậy. Chúng ta đang tự sát. Cái ngày mà bạn nghĩ rằng mình hiểu biết, bạn đang thực hiện một cuộc tự sát.

Với mặc chiếu -mo chao- một lần nữa bạn lại trở thành trẻ con, bạn lại nhìn đời bằng đôi mắt tuyệt vời của tuổi thơ -ngây thơ, hồn nhiên, trong trắng.

Như vậy, hãy nhớ kỹ rằng, tịch tĩnh hay tĩnh lặng không phải là sự điềm tĩnh hay thanh thản. Nó bao hàm sự vượt qua cả lời hay cả ý để hiển lộ một trạng thái siêu việt, chan hoà an lạc. Nó không phải là một cái tâm vắng lặng mà là một vắng lặng tự thân. Nó cũng không phải là một nỗ lực để đưa vào kỷ cương. Nó không có gì để thực hành, mà chỉ cần được thông cảm, yêu thương. Bạn phải vui đùa với nó thay vì tìm phương cách giải quyết. Không hề có bất cứ một nỗ lực tinh thần nào ở đây. Vâng, đó là tất cả những gì được gọi là thiền định -vắng bóng nỗ lực tinh thần. Tâm đi vào trạng thái vô niệm, tâm đi vào trạng thái tịch tĩnh.

Nó không có một chút hơi hướng nào của hoạt động tinh thần, đây là sự tỉnh giác trong tịch lặng của tánh không. Người Nhật đã có một danh từ khá tuyệt cho trạng thái này: họ gọi là kokoro. Kokoro có nghĩa là tánh không tuyệt đối, là không có gì cả, là trống rỗng hoàn toàn -nhưng không phải là tiêu cực. Tánh không cho ta cảm giác một cái gì đó bị phủ định. Không. Tất cả những gì là rác rưởi đều phải bị phủ định, chắc chắn và hiển nhiên như thế, nhưng một khi bạn phủ định tất cả những gì là rác rưởi, thì phần bản tánh thẳm sâu nhất ở trong bạn lại được khẳng định. Ðó là phần tích cực nhất.

Khi chiếc hồ không còn những gợn sóng lăn tăn bạn có thể nói rằng không có gì trên mặt hồ. Tuyệt đối không có gì lưu lại, nổi lên ở trên đó. Nhưng đây không phải là một thể trạng tiêu cực. Thực ra trong sự yên lắng hoàn toàn này, chiếc hồ bây giờ đã tự khẳng định chính mình. Bản tánh của nó đã được thể hiện rõ ràng qua mặt hồ, từ lâu vốn bị những luồng sóng, những gợn lăn tăn che khuất. Bây giờ thì nó được hiện bày ra. Không ồn ào, hoàn toàn trong yên lắng. Nó không cần phải kêu lên, "Tôi đây này" -cái "Tôi" đã không còn hiện hữu nữa.

Cái "Tôi" này chẳng là gì cả ngoài những náo động của bạn kết hợp lại. Khi những náo động này biến mất, khi cái tâm, cái trí không còn, bỗng nhiên lần đầu tiên bạn trở lại là mình -đúng vậy, bạn chưa bao giờ là bạn cả. Trong lối sống cũ đó, bạn không hề là bạn; bây giờ con người cũ đó chết đi, bạn được tái sanh trở lại. Đây là lần thơ ấu thứ hai trong đời.

Thiền sư Suigan, sau mùa an cư kiết hạ tuyên bố, "Ta đã nói khá nhiều trong suốt mùa hè này, đủ mọi thứ chuyện Đông Tây kim cổ, với chư huynh đệ. Xem thử coi lông mày của ta có tiếp tục dài thêm chút nào không?"

"Chúng dài đẹp lắm đó, bạch Thầy", một đệ tử trả lời.

"Kẻ nào phạm tội trộm cắp, tâm hồn họ sẽ không bao giờ thoải mái," một người khác nói.

Và người thứ ba, chẳng nói gì cả, chỉ buột miệng, "Kong!"

"Kong" chỉ là một lời thốt ra hoàn toàn vô nghĩa. Nó cũng chẳng biểu trưng cái gì, chỉ là một âm thanh.

Vi Thiền sư đang nói... Đây là chuyện khôi hài, nếu không nói là điều nghịch lý -ngay cả một vị Thiền sư cũng phải nói. Ông ta nói về chuyện giải trừ ngôn ngữ thế nhưng ông ta vẫn còn phải sử dụng đến ngôn ngữ.

Chẳng khác gì bạn đang lâm bệnh vì một loại độc dược và chúng ta bào chế thuốc men bằng một loại độc dược khác để chữa trị bệnh này. Tất cả mọi loại thuốc men đều được chế biến từ chất độc. Ðó là cách dùng độc trị độc.

Chân của bạn đang đạp phải một cái gai, chúng ta chạy đi kiếm một cái gai khác để lể nó ra. Dùng gai lể gai là như thế. Vâng, chuyện khôi hài là ngay cả một vị Thiền sư cũng phải nói luôn mồm. Phật cũng đã nói liên tục trong suốt bốn mươi hai năm, buổi sáng, buổi chiều, buổi tối -và lúc bán thời. Và Ngài chỉ nói có một chuyện -đó là: đừng nói gì nữa, hãy yên lặng, "Đạo vốn không lời".

Bây giờ thì vị Thiền sư này, cái ông Suigan đó, đã phải nói trong suốt mấy tháng, và kết thúc mùa an cư bằng câu, "Ta đã nói khá nhiều trong suốt mùa hè này, đủ mọi thứ chuyện Đông Tây kim cổ, với chư huynh đệ. Xem thử coi lông mày của ta có tiếp tục dài thêm chút nào không?" Ý ông ấy muốn nói, "Này nhìn xem, ta đang sống hay đã chết đây. Nói nhiều như thế chắc là ta chết mất rồi, có thể ta không còn lớn dậy nữa".

Người đệ tử thứ nhất trả lời, "Chúng dài đẹp lắm đó, bạch Thầy". Y nói rất đúng, một trăm phần trăm đúng. Y có thể nhìn thấu suốt vào vị Thầy mình. Những lời mà ông nói ra không hề khuấy động sự tịch tĩnh của ông, không hề biến ông trở thành cái xác chết khô cằn -mạch đời của ông vẫn tuôn chảy như tự bao giờ. Chúng không hề là những chướng ngại. Như vậy bạn chỉ được quyền nói khi nào mà lời sẽ không hủy diệt sự tịch tĩnh trong bạn. Khi sự tịch tĩnh này không bị đụng chạm bởi lời, bạn có thể nói. Những lời nói của bạn lúc này sẽ là một ân sủng cho trần gian. Bạn sẽ giúp cho biết bao người thoát ra khỏi sự trói buộc của ngôn từ. Lời nói của bạn lúc này sẽ biến thành một thần dược.

Thế nhưng nếu lời nói làm khuấy động sự tịch lặng của bạn, nghĩa là trong khi nói bạn bị tách lìa ra khỏi phần thẳm sâu nhất của sự tịch tĩnh trong bạn, mặc chiếu, thì lời nói sẽ chỉ là những phù phiếm, vô ích. Lúc này tốt nhất là bạn nên chữa trị cho mình trước đã. "Người thầy thuốc tự chữa trị cho chính mình". Khoan nghĩ đến chuyện chữa trị cho ai khác. Bạn sẽ gây nguy hại cho họ thay vì chữa lành cho họ.

Người đệ tử thứ nhất trả lời, "Chúng dài đẹp lắm đó, bạch Thầy. Tôi có thể nhìn thấy được sự an nhiên tự tại đó".

Người đệ tử thứ hai nói, "Kẻ nào phạm tội trộm cắp, tâm hồn họ sẽ không bao giờ thoải mái." Người này xem ra khá hơn ngưòi trước. Ðiều y muốn nói là, "Thầy ạ, mặc dầu Thầy đã vượt ra ngoài chuyện trộm cắp, nhưng nếu Thầy phạm phải, Thầy vẫn cảm thấy tội lỗi như thường. Chúng con biết là lời nói không còn khuấy động đến Thầy, thế nhưng lời nói vẫn còn là một mối phiền toái làm Thầy không thoải mái. Con có thể nhận thấy điều đó."

Tôi có thể hiểu được những suy nghĩ của người học trò thứ hai. Vâng, nói chuyện với các bạn tôi không được thoải mái, vì có một điều hết sức nguy hiểm là bạn có thể đã không lắng nghe những gì tôi đang nói, không lắng nghe những điều mà tôi muốn nói và rồi bạn cũng sẽ bắt đầu nói như tôi. Nguy hiểm nằm ở chỗ đó. Thế là tôi đang phạm một lỗi lầm. Tôi đã phải phạm tội bởi vì không còn một cách thế nào khác để giúp đỡ bạn. Phải chấp nhận sự rủi ro thôi.

Người đệ tử thứ hai như thế đã đi sâu thêm một bậc. Nên nhớ rằng nếu người đệ tử thứ nhất đúng một trăm phần trăm thì người đệ tử thứ hai đúng đến hai trăm phần trăm. Y nói, "Kẻ nào phạm tội trộm cắp, tâm hồn họ sẽ không bao giờ thoải mái. Tôi có thể nhận thấy điều đó."

Nhưng người thứ ba thì có thể nói là đúng đến ba trăm phần trăm. Người đệ tử thứ ba không nói gì cả, y chỉ thốt ra một tiếng đơn giản "Kong!" Giống như bạn kêu lên "hu!" Bởi vì nói ra bất cứ điều gì cũng đều là vô nghĩa. Y chỉ buột ra một âm thanh. Và điều y muốn nói là, "Bất cứ những gì mà Thầy đã và đang nói ra chỉ là những thanh âm rỗng tuếch, Thầy ạ! Không có gì phải lo lắng. Bất cứ những gì mà Thầy đã và đang nói chẳng khác gì nhả ra một luồng hơi nóng, giống như tiếng 'Kong!' của con thôi. Vâng, nó cũng có thể hữu ích khi ta cần đánh thức một người nào đó mà không cần phải mang một ý nghĩa gì cả. Nếu một người nào đó đang ngủ ngon và bạn la lớn vào tai y "Kong!", y sẽ mở mắt thôi, chỉ có thế. Như vậy là xong việc. Và cái tiếng 'Kong!" này không cần phải có ý nghĩa gì cả."

Ðúng như vậy, tất cả những gì mà vị Thiền sư thốt ra đều chỉ là một tiếng "Kong!" Nó không mang một ý nghĩa nào, nó không chuyên chở bất cứ triết lý trong đó. Ðây chỉ là những tiếng kêu để đánh thức bạn dậy. Người đệ tử thứ ba như thế là đã hoàn toàn hiểu được Thầy mình. Y ở chung trong cùng một không gian và tần số với vị Thiền sư.

Nhưng tiếng "Kong!" này từ đâu mà đến? Nó đến từ kokoro, tánh không. Một khi bạn ở trong tánh không này, tất cả đều khả dĩ. Cái tánh không này rất hiệu năng, rất tích cực, cái tánh không này chính là Thượng Ðế. Phật giáo không gọi đó là Thượng Ðế, bởi vì dùng từ Thượng Ðế có vẻ như bị hạn chế rất nhiều. Họ gọi là tánh không -kokoro, shunyata. Trong tánh không này bạn sẽ thấy Thượng Ðế có mặt khắp nơi. Cái tánh không này phủ đầy vạn hữu.